(Βίντεο) Ο Δαφνιώτης γείτονας μας, Γιώργος Μπουζιάνης

Τρίτη, Οκτωβρίου 26, 2021

«Τον γνωρίζετε τον Γιώργο Μπουζιάνη;». Ο περιπτεράς, ο ψιλικατζής και η ψηλή
κυρία με το καρότσι- όλοι κάτοικοι του Δήμου Δάφνης- στην αρχή μας κοιτούν
περίεργα. Τι ερώτηση και αυτή εν μέσω καύσωνα… Στη συνέχεια ο πρώτος κουνά
αρνητικά το κεφάλι του, ο δεύτερος μας λέει ότι κάτι του θυμίζει αλλά αυτή τη
στιγμή έχει πολλή δουλειά και η τρίτη κοντοστέκεται: «Δεν είναι ο ζωγράφος που
κάποτε έζησε στην περιοχή μας και μάλιστα στο σπίτι του γίνονταν κάποιες εκθέσεις;».

Γιώργος Μπουζιάνης ( 8 Νοεμβρίου 1885 – 23 Οκτωβρίου 1959 ) …Αυτοπροσωπογραφία (1913)

Γεννήθηκε το 1885 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην γειτονιά της Νεάπολης. Ο πατέρας του Γιώργου Μπουζιάνη ήταν έμπορος κρασιών και δημητριακών με καταγωγή από τα Μπουζιανέικα της Τρίπολης και η μητέρα του Χρυσάνθη, το γένος Προκοπίου, ήταν αθηναϊκής καταγωγής.

Ο Μπουζιάνης σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Καλών Τεχνών (μετέπειτα Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών) από το 1897 μέχρι το 1906[3] με δασκάλους τον Γ. Ροϊλό, τον Νικηφ. Λύτρα, τον Κ. Βολανάκη και τον Δ. Γερανιώτη. Το 1907, έφυγε για να συνεχίσει τις σπουδές ζωγραφικής στην Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου κοντά στον Όττο Ζάιτζ (Otto Seitz).

Στα έργα του άρχισε να δίνει περισσότερη έμφαση στην αποτύπωση της ανθρώπινης μορφής,κυρίως της γυναικείας φιγούρας, και στα συναισθήματα που γεννάει αυτή η αποτύπωση. Οι Γερμανοί τεχνοκριτικοί δέχθηκαν θετικά τα νέα έργα του καλλιτέχνη και το 1924 έκλεισε συμβόλαιο με την γκαλερί Μπάρχφελντ. Το 1927 έγινε στο Κέμνιτς μεγάλη έκθεση έργων του στο μουσείο της πόλης. Κατόπιν, με την οικονομική στήριξη της γκαλερί Μπάρχφελντ, πήγε στο Παρίσι, όπου έζησε κατά την περίοδο 1929 έως 1932.

Ξαπλωμένη γυναίκα, 1927

Γ. Μπουζιάνης, Αυτοπροσωπογραφία (χωρίς χρονολογία;). Ελαιογραφία, 38 εκ. x 28 εκ. Ιδιωτική συλλογή.

Λόγω της οικονομικής κρίσης που είχε χτυπήσει την Ευρώπη, αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Μόναχο. Όμως, με την σταδιακή εξαφάνιση του εξπρεσιονισμού και την άνοδο του ναζισμού, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και τη Γερμανία, για να επιστρέψει τελικά το 1934 στην Ελλάδα.[4] Πριν επιστρέψει στην Ελλάδα, ο Έλληνας πρέσβης στο Βερολίνο, Αλέξανδρος Ρίζος-Ραγκαβής, μεσολάβησε για να διοριστεί καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Ο διορισμός αυτός τελικά δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, προς μεγάλη απογοήτευση του Μπουζιάνη. Επιπλέον, ο αθηναϊκός καλλιτεχνικός περίγυρος αντιμετώπισε αρχικά τον ζωγράφο με αδιαφορία έως εχθρότητα.

Τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου ήταν πολύ δύσκολα για τον ζωγράφο. Μόνο το 1949, όταν πραγματοποίησε μεγάλη αναδρομική έκθεση στον «Παρνασσό», το φιλότεχνο κοινό άρχισε να μιλά και πάλι με ενθουσιώδη λόγια για το ύφος και την τεχνοτροπία του Μπουζιάνη. Τα επόμενα χρόνια συμμετείχε σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, λαμβάνοντας μέρος - μεταξύ άλλων- το 1950 στην Μπιεννάλε της Βενετίας. Το 1956 του απονεμήθηκε το α΄ ελληνικό βραβείο του Διεθνούς Διαγωνισμού Γκούγκενχάιμ. Ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ).

Το Μουσείο Μπουζιάνη βρίσκεται στην οδό Μπουζιάνη της Δάφνης, πολύ κοντά στη στάση του μετρό «Αγιος Ιωάννης».

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 η κατοικία του Γιώργου Μπουζιάνη πέρασε στην ιδιοκτησία του Δήμου Δάφνης». Tην ίδια δεκαετία αγοράστηκαν από τον δήμο τα δύο όμορα οικόπεδα «με διακαή πόθο να αφιερωθεί ένας χώρος στον καλλιτέχνη και το έργο του». Από το 1986 ξεκίνησε η διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων στην οικία του ζωγράφου, με αποτέλεσμα το 2003 να υπάρχει πολιτιστική δράση επικεντρωμένη κυρίως τον μήνα του Οκτωβρίου- λόγω της επετείου του θανάτου του Μπουζιάνη. Η έγκριση της χρηματοδότησης κονδυλίου ύψους 2.800.000 από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης το 2004 άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία του μουσείου Μπουζιάνη και για την πιο συστηματική διοργάνωση εκδηλώσεων. Το έργο ανέλαβε το γραφείο Studio 75 και ο χρόνος κατασκευής του διήρκεσε από τον Μάιο του 2008 ως τον Ιούνιο του 2010.

«Η κεντρική ιδέα της λύσης ήταν η δημιουργία ενός εσωστρεφούς “κουτιού” που περικλείει τους εκθεσιακούς χώρους του μουσείου του ζωγράφου αλλά και τον χώρο ενός μικρού θεάτρου-αμφιθεάτρου» μας λέει ο κ. Στέφανος Πάντος-Κίκος του αρχιτεκτονικού γραφείου Studio 75. «Λόγω της γειτνίασης του μουσείου με την κατοικία του ζωγράφου επιλέξαμε κατά το δυνατόν τον περιορισμό των υλικών στις όψεις του μουσείου. Επιλέξαμε τη χρήση σοβά χρώματος γκρι στον κορμό του κτιρίου, περσίδων και ξύλινων πετασμάτων για την επένδυση του “κουτιού” των εκθεσιακών χώρων. Ο περιβάλλων χώρος διαμορφώθηκε με έναν συνδυασμό σκληρών και μαλακών επιφανειών (μάρμαρο, πλάκες Καρύστου, σκυρόδεμα, ζώνες φύτευσης). Ο ρόλος του περιβάλλοντος χώρου, πέρα από το να δημιουργήσει το πλαίσιο για τις υπαίθριες δραστηριότητες του μουσείου, ήταν και να ενοποιήσει λειτουργικά και μορφολογικά τα δύο κτίρια». Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα, η διατήρηση και η αξιοποίηση της κατοικίας του Γιώργου Μπουζιάνη ήταν σημαντικές όχι μόνο γιατί ο ζωγράφος έζησε σε αυτήν ένα σημαντικό μέρος της ζωής του αλλά και γιατί η μορφολογία της είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της περιοχής στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. «Με την επιλογή των απλών χαράξεων στο νέο, λιτό, σύγχρονου ύφους κτίριο του μουσείου αλλά και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου επιχειρήσαμε να πετύχουμε την εναρμόνιση του νέου κτιρίου με το παλαιό» καταλήγει.

Ο Μπουζιάνης με τον γιο του γύρω στα 1920-1922 στο Αϊχενάου του Μονάχου.

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΔΙΚΙΑΣ

Την αρχή της νέας εποχής σηματοδοτεί η έκθεση «Ο Μπουζιάνης ξαναγυρίζει σπίτι του»,η οποία,σύμφωνα με την επιμελήτριά της Ελένη Κυπραίου έχει δύο σκέλη.

Στο μουσείο παρουσιάστηκε αρχειακό υλικό και προσωπικά αντικείμενα του ζωγράφου όπως η θήκη των χρωμάτων του,φωτογραφικό υλικό για τον καλλιτέχνη, την οικογένειά του,το σπίτι και την εποχή του. Ο Χαρίλαος Σισμάνης είναι ο σύμβουλος του αρχειακού υλικού,ενώ το σπίτι του Μπουζιάνη φιλοξένησε έκθεση έργων του πολλά από τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά. «παρουσιάστηκαν αυτοπροσωπογραφίες του Μπουζιάνη από γνωστές συλλογές,σχέδια και ακουαρέλες,νεκρές φύσεις,προσωπογραφίες,σχέδια με μολύβι και κάρβουνο σε μια προσπάθεια να αναδειχτεί η μοναδική πνευματική περιπέτεια του Μπουζιάνη. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στον ζωγράφο που διαμόρφωσε ένα αναγνωρίσιμο εξπρεσιονιστικό προσωπικό ιδίωμα, που αρνήθηκε να περικλείσει το έργο του σε συμβατικές κατευθύνσεις και απέδειξε ότι η τέχνη είναι μια έσχατη ανάγκη ζωγραφικής στάσης» καταλήγει η κυρία Κυπραίου η οποία είχε αναλάβει και την επιμέλεια του καταλόγου της έκθεσης. Για τον Γιώργο Μπουζιάνη η ιστορικός τέχνης και καθηγήτρια της ΑΣΚΤ κυρία Σάνια Παπά,που επιμελήθηκε τη μεγάλη αναδρομική έκθεση του καλλιτέχνη στο Μουσείο Μπενάκη το 2005 από τη συλλογή του Βασίλη Ι.Βαλα μπού,λέει: «Πρόκειται αναμφισβήτητα για έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των νεότερων χρόνων της Ελλάδας αλλά και της Γερμανίας που αρνήθηκε τις ασφαλείς συνταγές της ΑΣΚΤ και αποδεσμεύτηκε από τις ακαδημαϊκές αρχές της Σχολής του Μονάχου,αν και μαθήτευσε κοντά στον Λύτρα,τον Βολανάκη και άλλους εκπροσώπους της.

Διαμόρφωσε ένα έργο προσωπικό και με εξπρεσιονιστικές αρχές,παρ΄ ότι ο ίδιος δεν ανήκε επισήμως στο κίνημα του εξπρεσιονισμού. Στην Ελλάδα το έργο του απορρίφθηκε και ο Μπουζιάνης πέθανε φτωχός βοηθούμενος οικονομικά μόνο από κάποιους φίλους, ενώ η αναγνώρισή του ήρθε καθυστερημένα.Θεωρώ σημαντικό που δημιουργείται αυτό το μουσείο για τον καλλιτέχνη,έστω και αργοπορημένα».Σύμφωνα με την κυρία Παπά,η συλλογή Βαλαμπού από την οποία παρουσιάστηκαν 69 έργα του κορυφαίου έλληνα ζωγράφου στο Μουσείο Μπενάκη το 2005 είναι η σημαντικότερη συλλογή έργων Μπουζιάνη,όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη γενικότερα. Ο συλλέκτης Βασίλης Ι.Βαλαμπούς υπήρξε ένας από τους πιο οξυδερκείς έλληνες συλλέκτες έργων τέχνης που απέκτησε δημιουργική «μονομανία» με το έργο του Μπουζιάνη μετά την επίσκεψή του στην Εθνική Πινακοθήκη και την πρώτη αναδρομική έκθεση για τον καλλιτέχνη το 1977. Μετά τον θάνατό του το 2006 η συλλογή του πέρασε στα χέρια των κληρονόμων του.